De vele facetten van stadslandbouw
Stadslandbouw is een vorm van landbouw gevestigd in de stad en haar periferie, en waarvan de producten voornamelijk bestemd zijn voor stedelingen (directe verkoop, in winkels van producenten, via AMAP's, mandsysteem, enz.). Gezien de kleine beschikbare oppervlakten en de beperkingen die aan de exploitatie verbonden zijn, heeft stadslandbouw een ander gezicht dan conventionele landbouw. Geen uitgestrekte velden zover het oog reikt, geen industriële boerderijen, maar veel kleine structuren met gediversifieerde activiteiten: tuinbouw (productie van groenten, aromatische kruiden, paddenstoelen), kleine boerderijen, eierproductie, bijenkorven, fruitbomen, stedelijke wijnstokken…
Deze kleine structuren zijn niet per se professionele boerderijen. Sommige zijn, vooral aan de rand van de stad, maar in de stad zijn er veel gedeelde tuinen, arbeiders of familie (gecultiveerd als moestuin of siertuin), educatieve tuinen, van invoegtuinen, van experimentele sites gewijd aan agronomisch onderzoek, daktuinen, of zelfs torens ontworpen voor verticale landbouw. Stadstuinders en boeren hebben ook uiteenlopende profielen: boeren natuurlijk, maar ook particulieren, verenigingen, privébedrijven, lokale overheden, scholen, instellingen, onderzoekers…
Een oplossing voor de toekomst
Initiatieven ten gunste van stadslandbouw zijn de afgelopen tien jaar verveelvoudigd en vele daarvan profiteren, afhankelijk van de stad, van de financiële steun van lokale of regionale overheden.
Volgens de FAO is stads- en peri-urbane landbouw levert al een kwart van het voedsel van de stedelijke wereldbevolking, die de komende decennia zal groeien: in 2030 zal de meeste bevolkingsgroei plaatsvinden in de steden van opkomende landen. Vind wat oplossingen zodat deze steden genoeg kunnen produceren om hun inwoners te voeden is daarom een niet zo vergezocht idee: het is zelfs een cruciale vraag voor de toekomst.
De grote kloof tussen geavanceerde technologieën en permacultuur
Hoe kweek je in de praktijk groenten in de stad? Als er ruimte is, kan er een tuin worden aangelegd (tuintjes in het hart van de stad, perifere boerderijen) en cultiveren in de grond, op een traditionele manier, maar de landdruk is zodanig dat deze sites zeldzaam zijn, of kleine oppervlakten bieden. We groeien dus waar mogelijk: op een plaat, op een parkeerplaats, op een dak, door een vloer te recreëren (lasagne, teelt op terpen, etc.) of door telen in bakken gevuld met lokaal substraat (verkregen door recycling van organisch afval) of uit de winkel, of door hydrocultuur, d.w.z. zonder aarde. Bij stadslandbouw gaat het vaak om verticale landbouw: we groeien in de hoogte, eventueel door torens te bouwen speciaal voor de tuinbouw!
Het wonder van stadslandbouw is dat het zowel geavanceerde technologieën als permacultuur gebruikt.. De structuren die de hydrocultuur in een volledig gesloten omgeving, met kunstmatige verlichting van de planten door LED's (een beetje zoals voor "moestuinen" of moestuinieren), dichter bij het laboratorium dan bij de boerderij, lijken duizend mijlen verwijderd te zijn van degenen die ervoor kiezen om produceren en tegelijkertijd ervoor zorgen dat er een evenwichtig ecosysteem wordt gecreëerd : hier komen permacultuurmethoden om de hoek kijken, waar we een levende, vruchtbare grond creëren en onderhouden, gevoed door ontbonden plantaardig en organisch afval (compostering), door terug te geven aan de aarde wat het heeft gegeven, en bewaterd met teruggewonnen regenwater.
Moestuinen op het dak
269 ha wordt momenteel gebruikt voor stadslandbouw in Ile de France: het is niet veel. Maar als we de steden vanuit de lucht bekijken, vallen twee dingen op: aan de ene kant de relatieve schaarste aan groen in al dat grijs, en aan de andere kant de talloze min of meer platte daken. Volgens een studie van APUR (Atelier Parisien d'urbanisme) was in 2013 460 hectare platte daken nog niet begroeid in Parijs, waarvan 80 hectare met een groot potentieel voor vergroening. Omdat niet alle daken begroeid kunnen worden: dat moeten ze wel vlak of in ieder geval met een lichte helling, of toegankelijk en veilig, dat ze voldoende zijn dragend (het substraat en de planten zijn zwaar!), dat de regelgeving hun herbegroeiing niet verbiedt (historische monumenten), en dat hun oppervlak is voldoende.
Het voorbeeld van de proeftuin van AgroParisTech
De landbouwtechnische school AgroParisTech, gelegen in het 5e arrondissement van Parijs, heeft op de daken een proeftuin aangelegd. 600m2 wordt dus met name bestemd voor de teelt van groenten (er worden ook bijenkorven geïnstalleerd). Plantaardige productie is het onderwerp van agronomische studies en onderzoek. Een deel van het oppervlak is gereserveerd voor de studie van de biodiversiteit, met een beplant gebied met bloemen. Deze moestuin op het dak is op aanvraag te bezoeken.
Enkele initiatieven in Frankrijk en elders
- Bourges : de Marais de Bourges vertegenwoordigt 135 ha gewijd aan stadslandbouw en vrije tijd, waarop 1.500 percelen groente- of siertuinen zijn verspreid;
- Lyon : eind 2016 werd de FUL (Ferme Urbaine Lyonnaise) gerealiseerd. Deze proefsite is een afgesloten ruimte van 26m2, waar wordt geëxperimenteerd met hydrocultuurgewassen met kunstmatige verlichting. Het bedrijf is voornemens elders soortgelijke, grotere locaties op te zetten.
- Mulhouse : in de buitenwijken van Mulhouse, Wittenheim ("middenveld" in de Elzas) is een kleine stad die volledig is georganiseerd rond een bebouwde oppervlakte van 90 ha;
- Rondleidingen : Les Jardins Perchés is het huwelijk van 75 sociale woningen en een stadstuintje naast de woningen. Dit innovatieve woonproject wordt gefinancierd door de belangrijkste sociale verhuurder van de stad;
- Montréal (Quebec): Lufa-boerderijen zijn commerciële kassen (verwarmd met de energie die wordt uitgestoten door gebouwen en bewaterd met regenwater) die zijn geïnstalleerd op de daken van de stad, waar groenten worden geproduceerd die worden verkocht in de vorm van manden (lees: Manden met biologische groenten en fruit) .
