Chloordecon, een zeer gif.webptige stof
Chloordecon is een persistent organochloorpesticide (POP), uit dezelfde familie als DDT, dat al twintig jaar intensief wordt gebruikt om de bananensnuitkever te bestrijden, met name in Martinique en Guadeloupe. Dit insecticide, dat wordt verkocht onder de handelsnaam Kepone®, is tegelijkertijd zeer vervuilend (het blijft in de bodem en in het water aanwezig), potentieel bioaccumulerend (het wordt bij wijze van spreken "opgeslagen" door levende organismen) en gevaarlijk voor de gezondheid. (hormoonontregelaar en kankerverwekkend).
Machtiging, schorsing, verbod … een chaotische reis
Chloordecon is het onderwerp geweest van veel inkt sinds het voor het eerst werd goedgekeurd in 1968. Dat jaar en het volgende jaar had de Commissie voor de studie van het gebruik van gif.webptige stoffen in de landbouw (afhankelijk van het ministerie van Landbouw) de goedkeuring van het product uitgesteld, essentieel voor het op de markt brengen als fytosanitair product. In 1972 had chloordecone echter een voorlopige toelating gekregen die geldig was voor een periode van een jaar, een toelating die was verlengd tot 1976. Toen, ondanks de waarschuwingssignalen die waren afgegeven over de gevaren van het gebruik ervan, was het insecticide toegelaten in 1982, dit keer op een duurzame manier.
Pas in 1990 werd chloordecon in Frankrijk verboden, en in september 1993 stopte het gebruik ervan in Martinique en Guadeloupe (deze twee departementen hadden een vrijstelling gekregen). In de jaren zeventig en tachtig werd chloordecon daarom wijdverbreid verspreid in de bananenplantages van Frans West-Indië en besmette het zowel de levensmiddelen, het milieu als de lokale bevolking, zoals AFSSA (Agence Française de Food Safety) in 2005.
Waarschuwingssignalen bewust genegeerd
Chloordecon was echter een gevaarlijk product en dat wisten de Franse autoriteiten niet. Naast de vele stemmen die werden geuit tegen het gebruik van dit bestrijdingsmiddel, hadden sommige elementen destijds het ministerie van Landbouw moeten waarschuwen. In 1976 hadden de Verenigde Staten deze stof al uit hun landbouw verbannen. In 1979 classificeerde de WHO het tot de "mogelijke kankerverwekkende stoffen". In 1989 kwam de Commissie voor de studie van het gebruik van gif.webptige stoffen in de landbouw deze keer uit voor een verbod op chloordecon …
Een reproductietoxische en kankerverwekkende stof
Sinds 1997 zijn er verschillende studies uitgevoerd om de effecten van dit insecticide op de menselijke gezondheid te onderzoeken. We hebben nu de schadelijke effecten op de voortplanting (op proefdieren) geverifieerd vanwege de oestrogeenachtige werking, dat wil zeggen het nabootsen van het effect van vrouwelijke hormonen oestrogeen. Van chloordecon wordt ook aangenomen dat het de oorzaak is van het grote aantal prostaatkankers dat de afgelopen jaren in Martinique en Guadeloupe is waargenomen.
Gezondheid en milieu gaan boven economische belangen
INRA-rapport
Maar hoe kon zo'n gevaarlijk product bijna 20 jaar worden toegelaten? Het INRA (Nationaal Instituut voor Agronomisch Onderzoek) onderzocht de kwestie en bracht in juni 2010 een rapport uit dat eind augustus 2010 voor opschudding zorgde dankzij een artikel in de krant Le Monde. Volgens Pierre-Benoît Joly, de INRA-onderzoeker, auteur van het rapport, zouden economische belangen prevaleren boven gezondheids- en milieukwesties. Dit betekent niet meer en niet minder dat het ministerie van Landbouw doof zou zijn geweest voor de bedreigingen die gepaard gingen met het gebruik van chloordecon, en zo zou zwichten voor de druk van industriëlen (producenten van pesticiden en bananenindustrie). Het rapport spreekt van "echte anomalieën in het kader van een preventieve aanpak" en roept "de invloed van economische belangen" op.
ANSES-rapport
Van haar kant schreef AFSSET (Frans Agentschap voor Milieu- en Arbeidsgezondheidsveiligheid, dat ANSES werd na de fusie met AFSSA), in december 2009 een rapport dat op 24 augustus 2010 door AFP werd onthuld, waar we kunnen lezen: `` Geconfronteerd met de verdediging van de Franse bananenindustrie, kunnen we veronderstellen dat de impact van het gebruik van fytosanitaire producten op het milieu en de gezondheid secundair was in de zorgen van de politieke autoriteiten''.
En vandaag ?
Dit schandaal wijst op het feit dat de goedkeuring van pesticiden afhangt en nog steeds niet afhangt van één enkel ministerie, dat van Landbouw. Bij besluiten met zulke zware gevolgen zouden ook de ministeries van Volksgezondheid en Milieu aan het woord komen…
Voorlopig volgt West-Indië sinds 2008 een chloordeconopruimingsplan en zijn er klachten ingediend voor vergif.webptiging, de ene in 2006 door een vereniging van producenten en consumenten in Guadeloupe, de andere in 2009 door een particulier.
Lees meer op de INRA-website
