Water, essentieel voor het leven van alle planten
Alle planten hebben water nodig om te leven. Water is namelijk betrokken bij de chemische reacties waarmee planten koolstofverbindingen kunnen synthetiseren. (glucose) uit kooldioxide (CO2) in de lucht, door fotosynthese.
Bovendien, zonder water, geen sap, en dus geen circulatie van voedingsstoffen in de plant ! Water is bovendien, zoals bij alle levende wezens, het hoofdbestanddeel van een plant: het vertegenwoordigt tussen 80 en 95% van zijn gewicht, afhankelijk van de soort. Een groot deel van dit water komt overeen met het sap, maar er is ook het water dat de plantenweefsels vormt (water dat zich in de cellen bevindt).
Verdampingstranspiratie, een bron van aanzienlijk waterverlies via de bladeren
Verdamping is de koppeling van waterverdamping uit natte grond en natte bladeren, en waterverdamping door de plant via de bladeren. Dit fenomeen van verdamping is essentieel in de waterkringloop op het niveau van de planeet. Op plantniveau veroorzaakt bladtranspiratie veel waterverlies : hoe meer de plant verdampt (een fenomeen dat de voorkeur geniet van de zon, hitte en wind), hoe meer de behoefte aan water toeneemt : Dit is de reden waarom planten in de zomer meer water nodig hebben dan in de winter. Wanneer de wortels niet genoeg water pompen in verband met bladverlies, verdorren de bladeren: dit is de watervrees.
De transpiratie is echter essentieel voor de plant. Het watertekort dat ontstaat ter hoogte van de bladeren is in feite het motor van watercirculatie in de plant. Het water dat verloren gaat door transpiratie ter hoogte van de bladeren genereert een depressie tot aan de wortels, die het water vervolgens in de grond pompen: dit water stijgt door zuiging, via de vaten, van de wortels naar de bladeren, met daarin opgeloste voedingsstoffen die uit de grond worden gehaald (ruwe sapstroom).
Om water te besparen, hebben planten strategieën
Luiken sluiten
Als de plant niet zonder water kan om te leven, kan ze toch het waterverlies door transpiratie beperken: de eerste strategie is om: sluit je huidmondjes (de kleine openingen op het oppervlak van de bladeren waardoor gasuitwisseling plaatsvindt). Dus ze kan waterverlies via de bladeren met 50% verminderen. Aan de andere kant van de medaille beperkt de plant tegelijkertijd ook de gasuitwisseling die nodig is voor fotosynthese: deze fysiologische aanpassing is daarom op middellange termijn niet levensvatbaar, op straffe van een aanzienlijke vertraging van de groei van de plant.
Aangepaste bladen
Om bladverdamping te verminderen, kan de plant ook het bladoppervlak verkleinen: is het u opgevallen dat soorten die bestand zijn tegen droogte kleine blaadjes (vaak voorkomend bij mediterrane planten zoals cistus, lavendel, tijm, enz.) of zwaar gesneden bladeren (duizendblad, nigella…). Soms zelfs deze bladeren zijn niet aanwezig (het zijn dan de stengels die voor fotosynthese zorgen), of teruggebracht tot de staat vandoornen, bijvoorbeeld in cactussen.
De bladeren kunnen ook wasachtig, leerachtig zijn, met een dikkere cuticula (vergelijk een olijfblad met een boon- of bananenblad!), hun kleur kan grijsachtig zijn, zelfs ronduit zilverachtig om zonnestraling te weerkaatsen (struiken hebben vaak deze grijsgroene tint). Eindelijk kunnen ze bedekt met haar of dons te creëren als een isolerende luchtlaag tussen de plaat en de hete atmosfeer. Al deze morfologische aanpassingen helpen het waterverlies te beperken en beter bestand te zijn tegen volle zon en hitte.
Competitie wortels
Om water te krijgen van waar het zich in de grond bevindt, dat wil zeggen bij droog weer, op diepte, vertrouwen droogteresistente planten ook op een diep wortelstelsel : sommige planten kunnen hun wortels laten zakken tot enkele meters onder het oppervlak vanaf de grond (bomen, wijnstokken, enz.).
Opslag van water door bepaalde planten
Sommige planten hebben ook het vermogen gekregen om: water opslaan in hun weefsels : vlezige bladeren (vetplanten), stengels (cactussen), knolwortels en bewaarorganen (aardappelknollen bevatten naast zetmeel ook water). Deze waterberging speelt echter een onbelangrijke rol vergeleken met andere morfologische of fysiologische aanpassingen.
